De consumentenprijsindex van rundvlees is in februari 2019 uitgekomen op 107 punten (2015=100), wat 2% hoger is dan in december. De stijging houdt verband met de verhoging van de btw van 6% naar 9%. De rundvleesprijs van slachterijen en uitsnijderijen is in februari uitgekomen op 97 punten; dit is 5% lager dan in december. De prijzen af boerderij zijn in januari en februari volgens het normale seizoenspatroon met 8% gestegen ten opzichte van december.
Figuur 1: Prijsontwikkeling (index, 2015=100) per schakel in de keten (van rundvee naar rundvlees)
Prijsontwikkeling
De consumentenprijsindex (CPI) is in februari 2019 uitgekomen op een niveau van 107 punten (2015=100). Dat is 2 punten (2%) hoger dan in december. Ook is het gemiddelde niveau van de CPI in de eerste twee maanden van 2019 2 punten hoger dan in dezelfde periode in 2018. Per 1 januari 2019 is voor rundvlees een verhoging van het btw-tarief doorgevoerd van 6% naar 9%. Vanaf 2015 was de consumentenprijs voor rundvlees lange tijd stabiel rond 100 punten en waren de (seizoensgebonden) schommelingen beperkt. Vanaf april 2017 is een stijging van de CPI waargenomen.
De prijsindex van slachterijen en uitsnijderijen (PPI) is in februari uitgekomen op 97 punten, wat 4 punten (5%) lager is dan in december. Het gemiddelde niveau van de PPI over de eerste twee maande van 2019 is 5 punten lager dan in dezelfde periode in het jaar ervoor. Vanaf 2016 zijn de schommelingen in de PPI relatief groot met tot bijna 15 punten verschil tussen het hogere niveau rond de jaarwisseling en het lagere niveau in de zomer. De schommelingen passen in een seizoenspatroon.
De prijsindex af boerderij is in februari geëindigd op 103 punten, wat 7 punten (8%) hoger is dan in december. De stijging in de eerste maanden van het jaar past het seizoenspatroon.
De rundvleesmarkt wordt beïnvloed door ontwikkelingen in de zuivelsector. Ondanks de uitstoot van melkkoeien vanwege het fosfaatreductieplan in 2017 bereikte de prijsindex af boerderij voor rundvlees een maximumhoogte van 112 punten in september 2017. Dit kwam door de goede buitenlandse vraag naar rundvlees en de bijbehorende hoge prijzen op de Europese markt. In 2018 is de situatie op de zuivelmarkten relatief gunstig gebleven. Gemiddeld hebben er over 2018 5% minder runderslachtingen plaatsgevonden dan in 2017. In de eerste twee maanden van 2019 zijn er 6% minder slachtingen geweest dan in dezelfde periode van vorig jaar.
Keten
Consumenten kopen vers rundvlees bij de slager of in de supermarkt. Supermarkten en speciaalzaken kopen vlees via de groothandel of rechtstreeks van de vleesindustrie. Die bestaat uit slachterijen, uitsnijderijen en vleesverwerkers. Slachterijen kopen runderen rechtstreeks van de veehouders of met tussenkomst van handelaren en commissionairs. Runderen komen uit de vleesstierhouderij of de melkveehouderij. De meeste slachtingen van volwassen runderen in Nederland zijn de slachtingen van het afgestoten melkvee.
Toelichting op drie niveaus
De consumptie van rundvlees in Nederland is stabiel. In 2017 was het verbruik van rundvlees 15,4 kg per hoofd van de bevolking. Er is een seizoenspatroon in de afzet, met pieken in januari, het barbecueseizoen en in december (feestdagenmaand).
Op de Nederlandse retailmarkt zijn de inkooporganisaties van supermarkten Ahold Delhaize (39% marktaandeel), Jumbo (18% marktaandeel) en Superunie (25% gezamenlijk marktaandeel van aangesloten winkelformules) de belangrijkste afzetpartijen voor de vleesindustrie.
Er zijn in Nederland negen slachterijen actief met meer dan 10.000 runderslachtingen per jaar (referentiejaar 2012). In 2018 zijn in totaal 664 duizend (volwassen) runderen geslacht met een geslacht gewicht van 224 duizend ton. In 2017 werd minder rundvlees geïmporteerd (375 duizend ton) dan geëxporteerd (442 duizend ton). Het Nederlandse rundvlees komt van de melkveehouderij en van de vleesstierhouderij. De circa 26.000 bedrijven met rundvee houden in totaal 4,9 miljoen stuks rundvee, waarvan in totaal 2,9 miljoen stuks jongvee en koeien voor de melkveehouderij. Ten opzichte van de melkveehouderij is de stierenhouderij een bescheiden tak van de landbouw.
Prijsvorming
Supermarkten maken raamcontracten met leveranciers van rundvlees over de prijs en andere voorwaarden, bijvoorbeeld over aanvoervolumes tijdens bijzondere (piek)momenten. De prijsontwikkeling van rundvlees weerspiegelt de internationale marktsituatie. Ondanks de seizoenspatronen volgen de prijzen af boerderij van slachtrunderen, de producentenprijzen en de consumentenprijzen elkaar slechts in beperkte mate. Dit wordt mede verklaard door het grote belang van de import van rundvlees voor de consumptie in Nederland. Daarbij komt dat de inkoop van vlees slechts één van de kostencomponenten is bij de productie van vlees en vleeswaren in de verwerkende industrie en distributie via de retail.
In het kader van het EU-landbouwmarkt- en prijsbeleid is rundvlees jarenlang een beschermd product geweest, waarbij de overheid de prijs ondersteunde. Door een reeks hervormingen is de markt geliberaliseerd. Vroeger speelden fysieke veemarkten een belangrijke rol. Om verspreiding van veeziektes te voorkomen, zijn de meeste veemarkten aan het begin van deze eeuw gesloten. Met de opkomst van het internet zijn virtuele veemarkten ontstaan die het mogelijk maken voor veehouders de prijsontwikkelingen beter te volgen.
Figuur 2: Prijsontwikkeling af-boerderij (index 2015=100), rundvee, per jaar
Figuur 3: Prijsontwikkeling consumentenprijsindex (CPI), rundvlees, per jaar
Figuur 4: Prijsontwikkeling producentenprijsindex (PPI), vlees van runderen, per jaar
Bron: Agrimatie
