“De bodem is een spons en met natuurlijk bodembeheer kun je de sponswerking van de bodem vergroten. Je slaat meer water op en voert sneller water af.” Hoe kun je droogte tegengaan met behulp van natuurlijk bodembeheer? We vroegen het aan Rene Jochems van GroeiBalans die ons als bodemexpert adviseert bij verschillende ‘Bodem als Basis’-projecten.
Wat is natuurlijk bodembeheer
Rene zegt: “Bij natuurlijk bodembeheer laat je de bodem zoveel mogelijk ongestoord en voedt je de bodem door middel van natuurlijke processen. Je wilt de bodem zo weinig mogelijk verstoren en de natuurlijke processen niet frustreren, de natuur bouwt de bodem zelf op. Bij natuurlijke processen denken we aan plantengroei en vertering. Het verschil tussen gangbaar bodembeheer en natuurlijk bodembeheer is dat je bij gangbaar bodembeheer de plant te eten geeft, terwijl je bij natuurlijk bodembeheer de bodem te eten geeft.”
Rene benadrukt: “We hebben het niet over goed of fout. Gangbaar bodembeheer en natuurlijk bodembeheer zijn verschillende methodes en het is afhankelijk van de ondernemer welke methode het beste past, maar een gezonde bodem is beter voor ons allemaal.”
Droogte tegengaan met behulp van natuurlijk bodembeheer
Hoe kunnen we droogte tegengaan met behulp van natuurlijk bodembeheer? Rene antwoordt: “Je moet de bodem zien als een spons. Hoe gezonder de bodem, hoe beter de sponswerking (wateropname) van de bodem. Doordat er meer bodemleven is en er meer organische stof in je grond zit, is de structuur beter. Dit maakt je grond beter bestand tegen wateroverlast en daarnaast is er minder afspoeling van nutriënten, je hoeft daardoor minder aan te voeren. De biomassa zorgt ervoor dat de grond poreuzer wordt, waardoor je meer water opslaat in droge perioden en meer water afvoert in de natte perioden.”
Dit geldt ook voor wateroverlast, aldus Rene: “Wateroverlast ontstaat vaak wanneer een periode van droogte wordt opgevolgd door een periode met veel regen. De grond kan vaak niet slikken, die zit dicht, heeft slecht contact met grondwater en kan de regen niet absorberen. Het gevolg is dat water moeilijker infiltreert en sloten sneller vollopen. Dit is jammer want bij goed beheer kun echt wel een deel van de overlast borgen op je eigen percelen.”
Natuurlijk bodembeheer toepassen, hoe doe je dat?
Bij maatregelen kun je denken aan:
- Grond slechts oppervlakkig bewerken;
- Land niet kaal laten staan in de winter;
- Voedsel zoeken voor het bodemleven.
“Welke maatregelen boeren kunnen toepassen is natuurlijk afhankelijk van de bedrijfstak, een melkveehouder heeft andere mogelijkheden dan een akkerbouwer. Wel of niet akkeren bepaalt ook voor een grote mate welke keuzes je hebt.”, aldus Rene.
“Het belangrijkste is dat je nadenkt hoe je met de natuur en de seizoenen mee kunt werken.”, vervolgt Rene. “Daarnaast is het belangrijk om te weten wat de levensprocessen in je bodem zijn, dus wat zijn de levensvoorwaarden voor je microbiologie. Als je dat weet, dan kun je daarop inspelen. Het maakt niet uit of je gangbaar of biologisch boert, dat geldt voor iedere boer.”
Over voedsel zoeken voor het bodemleven zegt Rene: “De zoute wereld die al toegepast wordt, zoals kunstmest en dergelijke, moet je vriendelijker maken. Daarnaast moet je kijken naar de mineralenbalans in de bodem en in kaart brengen welke koolstofbronnen al aanwezig zijn.”
“Zoute meststoffen zoals nitraten en ammonium kun je vervangen door ureum of vloeibare meststoffen die al min of meer organisch gebonden zijn”, aldus Rene. “En bekijk je mineralenbalans ook verder dan alleen NPK.”
“We eten immers ei met een snufje zout en geen zout met een snufje ei.”, grapt Rene. “De bodem is niet anders, je moet dus ook op zoek naar koolstofbronnen. Ook de bodem wil geen zout met een snufje ei eten. Je moet op zoek naar koolstofinput, die als verterend materiaal op een gezonde manier kan bijdragen aan het opbouwen van je bodemleven.”
“Even een paar snelle maatregelen zitten er niet in, je moet wel onderzoek doen en eventueel advies inwinnen. Je bouwt het niet in 1 jaar om, dit kan zo 3 tot 5 jaren duren. Vaak duurt het 7 jaar voordat het echt goed op gang komt. Enerzijds zijn er investeringen, anderzijds bespaar je kosten door bijvoorbeeld minder kunstmest, minder bestrijdingsmiddelen of minder krachtvoer. Kijk eens bij collega-boeren of neem contact op met LTO Noord of experts.”
Overige voordelen natuurlijk grondbeheer
- Gezondere en meer weerbare planten;
- Gezonder voedsel voor mens en dier;
- Diverse milieuvoordelen;
- Kostprijs kan na overschakelperiode omlaag;
- Stimuleert biodiversiteit.
