De laatste jaren neemt de aandacht voor sporenelementen toe. Niet alleen wordt er meer onderzoek naar gedaan, maar ook op het melkveebedrijf zelf wordt er vaker gesproken over sporenelementen. Gelukkig maar, want sporenelementen en vitaminen spelen een belangrijke rol in verschillende metabole processen en zijn cruciaal voor een optimale diergezondheid en goede dierprestaties. Toch blijkt dat het voeren van de juiste hoeveelheid aan mineralen niet altijd eenvoudig is… Een overmaat aan sporenelementen kan je dier zelfs belasten. In dit artikel vind je daarom de laatste richtlijnen én ontdek je de nieuwste generatie in sporenelementen en vitamines.
Te hoge koperconcentraties
Het op de juiste manier verstrekken van mineralen verbetert de prestaties, gezondheid en efficiëntie van de veestapel en heeft een positief effect op de levensdagproductie. Maar helaas leidt de toegenomen aandacht voor mineralenverstrekking op het melkveebedrijf tot een trend waarbij gehaltes in mineralenmengsels en rantsoenen te veel toenemen. Recent heeft de GD nog aangegeven dat de koperverstrekking vaak te hoog ligt, waardoor te hoge koperconcentraties in de lever worden aangetroffen.
De juiste hoeveelheid sporenelementen en vitamines
De hoeveelheid die extra verstrekt moet worden van een enkel (sporen)element of vitamine hangt af van:
- De behoefte van een koe, o.a. afhankelijk van melkproductieniveau en bedrijfsomstandigheden
- Mineralengehalte van het ruwvoer, bijproducten en droge grondstoffen
- De beschikbaarheid van het element voor de koe
- De drogestofopname van de koe
- Mogelijke interactie met andere elementen in het rantsoen (antagonisme)
Werken met veiligheidsmarges
Vanwege deze genoemde variaties is er bij het vaststellen van de mineralenbehoeften gewerkt met veiligheidsmarges. Dit houdt in dat de mineralennorm op 15 mg wordt gezet, terwijl een koe voor onderhoud, dracht en melkproductie in principe maar 12 mg nodig heeft. Deze veiligheidsmarge zit ook al verwerkt in de richtlijnen van het CVB en Trouw Nutrition, waardoor het niet nodig is om deze aanbevelingen nog verder te verhogen. Onder ideale omstandigheden wordt er volgens de richtlijnen dus te veel sporenelementengevoerd.
Individuele benadering
Er zijn natuurlijk uitzonderingen. In het geval van hoge molybdeengehaltes in het ruwvoer, kan het voeren van koper volgens de norm onvoldoende zijn. De landelijke norm hierop aanpassen is echter onverstandig, want dat zal leiden tot gemiddeld te veel koper met koperopstapeling in de lever en mindere prestatie als gevolg. Beter is om deze gevallen individueel te benaderen en via bijvoorbeeld een maatmineraal een hogere hoeveelheid koper te verstrekken. Een andere optie om niet meer mineralen te voeren dan nodig, is om een betere bron te gebruiken. Immers, hoe hoger de kans is dat het gevoerde element onder verschillende omstandigheden de absorptieplek bereikt, hoe minder je ervan nodig hebt.
Organische sporenelementen als alternatief
Een andere vorm van sporenelementen, die al ruim 10 jaar volop is gevoerd, zijn organische sporenelementen. Trouw Nutrition verkoopt deze onder de naam Optimin (Cu, Zn, Mn en Se). Organische sporenelementen worden veelal ingezet in mineralenmengsels en krachtvoeders als aanvulling op de anorganische sporenelementen (sulfaten). Op deze manier bied je je melkvee bij hoge producties en bij vruchtbaarheids- of uiergezondheidsuitdagingen volop ondersteuning.
Positieve effecten melkproductie en diergezondheid
Een meta-analyse (Rabiee et al., 2010) liet een positief effect zien van organische sporenelementen op melkproductie en vruchtbaarheid, uitgedrukt in dagen tot conceptie en het inseminatiegetal. Bach et al., (2015) toonden in een grootschalige studie (27 melkveebedrijven en 2.880 koeien) positieve effecten aan op klauwgezondheid en inseminaties.
Kritisch kijken naar de bron
Organische sporenelementen kunnen dus ook bijdragen aan een betere gezondheidsstatus, waarbij je wel kritisch moet kijken naar de bron van organische sporenelementen. De binding van bepaalde organische sporenelementen is soms zo zwak dat deze al in de pens loslaat van de organische structuur. Dan is het effect hetzelfde als dat van kopersulfaat en heeft het voeren ervan geen toegevoegde waarde.
Lagere ontstekingswaardes
Een onderzoek bij Belgisch witblauwe koeien tijdens late dracht toonde aan dat koeien met Optimin hogere Zn- en Se-gehaltes in het bloed hadden dan koeien die sulfaten gevoerd kregen (Guyot et al., 2017). Ook werden twee weken na afkalven lagere ontstekingswaardes gevonden in het bloed bij koeien die met Optimin waren gevoerd, wat op een betere afweer duidt.
Alternatief voor anorganische sporenelementen
De nieuwste generatie sporenelementenzijn de hydroxymineralen met merknaam IntelliBond (beschikbaar in koper, zink en mangaan). Deze zijn uitermate geschikt om reguliere (anorganische) sporenelementenvolledig te vervangen, want het blijkt dat deze anorganische, goedkopere sporenelementeneen nadelig effect hebben op dierprestaties.
Onderscheid adviesdoseringen
Onderzoek met IntelliBond laat bij aanwezigheid van antagonisten een hogere beschikbaarheid zien ten opzichte van sulfaten, waardoor er minder van nodig is. Om deze reden maakt Trouw Nutrition een onderscheid van adviesdoseringen tussen rantsoenen met anorganische sporenelementenen rantsoenen die aangevuld zijn met IntelliBond. Daarnaast toont onderzoek aan dat IntelliBond positieve effecten heeft op de melkproductie (Yasui et al., 2014, Daniel et al., 2020). Die verbeterde productie komt voort uit de consistent hogere vezelvertering (zie figuur 1).
Pensbestendig
Hoe kan de bron van sporenelementendit verklaren? IntelliBond sporenelementenlossen pas op bij een pH <4. Daarmee zijn IntelliBond sporenelementen als het ware pensbestendig en lossen ze op in de lebmaag. Dit in tegenstelling tot kopersulfaat en zinksulfaat; de meest gangbare bron van koper en zink in premixen en mineralen. Sulfaten hebben een hoge oplosbaarheid in de pens en hebben daarmee een negatief (antimicrobieel) effect in de pens. Met name vezelafbrekende bacteriën hebben baat bij een laag niveau aan opgelost koper en zink. De betere vezelvertering met IntelliBond resulteerde in een Nederlandse studie in een hogere meetmelkproductie van 1 kg bij meerderekalfskoeien (Daniel et al., 2020).
Conclusie
Hoewel sporenelementen dus maar in kleine hoeveelheden worden gevoerd, zijn ze essentieel voor optimale prestaties en gezondheid. Wanneer je sporenelementen toepast, gaat het om het voeren van de juiste hoeveelheid in combinatie met de bron van het sporenelement. Met het gebruik van IntelliBond en/of Optimin kan de toegevoegde hoeveelheid in veel gevallen omlaag. Dit levert je bovendien gezondheidsvoordelen, een betere benutting van het voer én een hogere productie op ten opzichte van sulfaten.
Wil je meer informatie over het verstrekken van sporenelementen? Neem contact op met je eigen contactpersoon bij Trouw Nutrition of mail Koen Luijben.
