De afgelopen vijf jaar heeft Wageningen Economic Research het beleidsondersteunend onderzoek Transitie naar Kringlooplandbouw uitgevoerd voor het ministerie van Landbouw Natuur en Voedselkwaliteit. De realisatie van de transitie in de landbouw komt echter moeizaam van de grond. “Het ministerie zou boeren meer kunnen helpen met het afdekken van de risico’s van omschakeling”, zegt onderzoeksleider Anne-Charlotte Hoes.
Systeemtransitie in de landbouw is een immense opgave. Doel is een landbouwsysteem te ontwikkelen dat binnen de planetaire grenzen blijft, eerlijk en werkbaar is, én bovendien rendabel. Landbouw fundamenteel veranderen kost jaren. Het gaat hier namelijk om een omslag in het denken en doen door zowel boeren als beleidsmakers, en om het veranderen van de hele agrarische productieketen, van zaadveredeling tot consument. Zo’n transitie tot stand brengen vergt fundamenteel iets anders dan project- of zelfs crisismanagement. Het vraagt om een langetermijnstrategie waarbij markt, overheid en het kennissysteem (allemaal) mee-veranderen. Op basis van vijf jaar onderzoek, komt onderzoeksleider Anne-Charlotte Hoes met diverse conclusies en aanbevelingen, die helpen om de landbouwtransitie op een verantwoorde manier vorm te geven
Het onderzoek maakt het volgende duidelijk. Er zijn al enkele tientallen bedrijfsopties om te verduurzamen die allemaal draagvlak onder boeren hebben. Maar makkelijk inpasbare bedrijfsopties die écht bijdragen aan het oplossen van de water- en natuuropgave, zijn zeldzaam. Effectievere maatregelen kosten vaak extra geld en arbeid.
Vier acties nodig
Volgens Anne-Charlotte Hoes zijn er vier acties nodig:
- Betrek boeren bij het vormgeven van regionale toekomstbeelden
- Ondersteun de duurzaamheidspioniers financieel, juridisch en sociaal, zodat zij de ruimte krijgen om hun ideeen tot wasdom te brengen.
- Richt uitvoeringsorganisaties in die de brug slaan tussen beleid en de boer.
- Help de boer met het tijdelijk afdekken van risico’s, bijvoorbeeld met garanties.
Vijf jaar onderzoek
In vijf jaar tijd zijn verschillende onderzoeken afgerond, omdat transities een multilevel karakter hebben die alle onderdelen van het landbouwsysteem raken . Als eerste is er een inventarisatie gedaan van vernieuwende kringlooplandbouwboeren. Wat doen de pioniers precies en wat kan hen helpen? Ook is gekeken naar maatregelen. Welke bedrijfsopties kunnen gangbare boeren helpen de omslag naar kringlooplandbouw te maken voor vijf sectoren?
In een onderzoek naar het mestdossier zijn ook melkveehouders en ambtenaren aan het woord gelaten over de mestpraktijk en het milieubeleid. Dit onderzoek legt onverenigbare doelen bloot en biedt advies. Waaronder hoe een verantwoorde transitie te stimuleren. Ook is er een terug- en vooruitblik van de grote ontwikkelingen in melkveehouderij, leghennen en akkerbouw sinds ca 1950 gemaakt. Het geeft een helicopterview met aanknopingspunten voor beleid.
Tot slot is gekeken naar het ‘experimenteergebiedenbeleid’, dat LNV tussen 2019 en 2023 heeft ingezet. Hoe kan het ministerie actief meer ruimte bieden voor experimenten?
Bekijk de video
Bron: WUR