Bodemverzuring is een permanent proces, wat vooral veroorzaakt wordt door de uitspoeling van onder andere calcium en magnesium. Om de verzuring van de bodem te beperken is met name de keuze van de stikstofmeststof bepalend.
Berekening van kosten voor kalkbalans
Bodemverzuring is een permanent proces op agrarische percelen, wat vooral veroorzaakt wordt door de uitspoeling van calcium en magnesium, worteluitscheiding, opname van voedingsstoffen bij de wortels en de omzetting van stikstofvormen in de bodem. De verschillende stikstofvormen stikstofmeststoffen onderscheiden zich door hun bodemverzurende werking en de daaruit voortvloeiende extra behoefte aan kalk, wat een belangrijke kostenfactor met zich meebrengt.
Bodemverzuring door nitrificatie
Na het strooien lossen de verschillende stikstofvormen in de meststof op in het bodemwater. Zowel amide- als ammoniumstikstof worden binnen enkele weken omgezet in nitraat. Nitraat wordt het makkelijkste opgenomen door de plant. Tijdens de omzetting van ammonium in nitraat ( nitrificatie) komen waterstofprotonen (H+) vrij. Dat is een van de verzurende werkingen van stikstofmeststoffen.
Daarnaast geeft ok de plant zelf waterstofprotonen af. Elke keer als een plant een positief geladen deeltje opneemt, staat de plant ook positief geladen deeltjes (H+) af om neutraal te blijven. Dit geldt bijvoorbeeld voor ammonium, maar ook voor kalium, magnesium, natrium en calcium. De vorm van verzuring is dus inherent aan de groei van planten. Om de verzuring van de bodem te beperken is met name de keuze van de stikstofmeststof bepalend.
Hoe wordt de kalkwaarde berekend?
De mate waarin een meststof een verzurende werking heeft, kan worden uitgedrukt in de mate waarin gecompenseerd moet worden met kalk (kg CaO per ha), de kalkwaarde. De kalkwaarde van de verschillende stikstofmeststoffen wordt berekend volgens de formule van Sluijsmans. Daarbij worden alle bestanddelen van minerale meststoffen gewaardeerd en gerangschikt naar vergelijkbare hoeveelheid aankalktoevoer of -afvoer (zie tabel 1). 1 kg CaO voegt natuurlijk 1 kg CaO toe, maar SO3 heeft een verzurende werking vergelijkbaar met de afvoer van 0,7 kg CaO. Vooral sulfaat- en fosfaatverbindingen met ammonium verhogen de kalkbehoefte
| Tabel 1: Kalkwaarde van verschillende bestanddelen in minerale meststoffen volgens de formule van Sluijsmansvoor landbouwgrond | ||
| Chemische verbinding / voedingsstof | Komt overeen met een kalkaanvoer/ -afvoer uit: | |
| CaO | +1,0 kg CaO | |
| MgO | +1,4 kg CaO | |
| K2O | +0,6 kg CaO | |
| Na2O | +0,9 kg CaO | |
| SO3 | -0,7 kg CaO | |
| Cl | -0,8 kg CaO | |
| P2O5 | -0,4 kg CaO | |
| N | -1,0 kg CaO |
De kalkwaarde kunnen toegepast worden op diverse stikstof-, zwavel- en fosformeststoffen (zie tabel 2). Dit geeft een duidelijk inzicht in de verzurende werking uitgedrukt in fictieve aanvoer of afvoer (verzurend) van CaO.
| Tab.2: Kalkwaarden (landbouwgrond) bij belangrijke meststoffen | ||||
| Product | Kalkwaarde per 100 kg N / P2O5 / K2O | |||
| Stikstof- en N/S meststoffen | Zwavelzuur ammoniak, ssA | -299 | ||
| Ammoniumsulfaatsalpeter (ASS) / ENTEC26 | -196 | |||
| Urea Ammonium Sulfaat 33/12 | -164 | |||
| Yara Urea | -134 | |||
| Urea ammoniumnitraat 32 | -100 | |||
| Ureum | -100 | |||
| YaraBela SULFAN | -87 | |||
| Stikstof – meststoffen | Kalkammonsalpeter zonder MgO | -55 | ||
| YaraBela NITROMAG 27 (Kalkammonsalpeter met MgO) | -48 | |||
| YaraLiva TROPICOTE (Kalksalpeter) | +80 | |||
| Fosfaat / NP-meststoffen | Trippel Super Fosfaat (TSP) | -6 | ||
| Di Amonnium Fosfaat (DAP) | -210 | |||
| Mono Ammonium Fosfaat (MAP) | -336 | |||
| NPK | 15/15/15 | -93 | ||
| 20/7/10 + 4 S | -115 |
Bespaar op kosten kalkcompensatie
De keuze van stikstofmeststoffen beïnvloedt in grote mate de verzuring op uw percelen. Naast dat dit extra kosten met zich meebrengt om deze verzuring ‘te repareren’, gaat ook uw bodemkwaliteit achteruit. Een verzurende werking door meststoffen en plantengroei is nooit te voorkomen, maar wel goed binnen de perken te houden. Uit de verschillende cijfers blijkt dat nitraatmesttsoffen daarin vaak de beste keuze zijn.
