De coronapandemie heeft enorme economische en maatschappelijke gevolgen. Het virus veroorzaakt massale ziekte en sterfte en heeft mensen veel angst ingeboezemd, zowel voor de eigen gezondheid als voor de eigen financiële toekomst. Voedselketens raakten verstoord en afzetmarkten vielen weg.
Op maatschappelijk en politiek vlak staan de verhoudingen inmiddels op scherp. De wereldwijde lockdown-maatregelen die de economie een opdoffer hebben gegeven leiden tot discussie over de balans tussen economische welvaart en de onze gezondheid.
De coronacrisis roept veel vragen op over de toekomst. Blijft de rol van overheden en instituties zo dominant? En worden bestaande trends door de pandemie versneld of krijgt juist economisch herstel en koopkracht de komende jaren voorrang? Is de burger het meest weerbaar in zijn eigen cocon, of zoekt hij veiligheid in gemeenschap met anderen? Het zijn deze fundamentele vragen die invloed hebben op de wereld na corona. Dit rapport geeft inzicht in mogelijke scenario’s waar u als agrarisch ondernemer rekening mee kunt houden of op in kunt spelen.
Vier scenario’s
We verplaatsen ons in de toekomst met de beschrijving van vier scenario’s. Een toekomst waarin corona geen bedreiging meer is, bijvoorbeeld omdat er een vaccin of medicijn is en de lockdown-maatregelen volledig zijn afgebouwd. Het is nog zeer onzeker wanneer het zover is; in het slechtste geval duurt het nog jaren. In welke richting ontwikkelen economie en maatschappij zich dan?
Om de gevolgen van die trends inzichtelijk te maken zijn in deze scenarioanalyse de ontwikkelingen uitvergroot. De werkelijkheid zal genuanceerder zijn. Als ondernemer kunt u inspelen op ontwikkelingen die in meerdere scenario’s voorkomen of juist op een ontwikkelingen in een scenario die u het meest waarschijnlijk acht.
Kritische onzekerheden over economie en maatschappij
Om tot verschillende scenario’s te komen stellen we twee kritische onzekerheden vast over economie en maatschappij. Ten eerste is relevant hoe we ons organiseren. Is de overheid de bepalende factor of juist de markt? In de agrarische sector speelt de overheid een belangrijke rol. Wordt dit meer of juist minder? Ten tweede is het van belang hoe we met elkaar om gaan. Is de burger vooral individueel gericht en kiest deze voor zichzelf of handelt deze op basis van collectiviteit en solidariteit.
Als we de kritische onzekerheden over organisatie en gedrag in een matrix verwerken ontstaan vier verschillende scenario’s (zie afbeelding). De verticale as beschrijft de manier waarop de samenleving zich organiseert.
Toelichting afbeelding
Het ene uiterste (bovenin) beschrijft een open samenleving, waarin de macht decentraal is georganiseerd, de relevantie van grenzen afneemt, een vrije internationale markt aanwezig is en veel ruimte voor ondernemerschap bestaat. Het andere uiterste (onderin) beschrijft een gesloten wereld, waarin de staatsmacht is gecentraliseerd, er meer nadruk ligt op regulering en grenzen, minder waarde wordt gehecht aan een vrije internationale markt en minder ruimte bestaat voor ondernemerschap.
De horizontale as beschrijft culturele waarden; hoe we met elkaar omgaan. Hier staan het individu en het collectief tegenover elkaar. In het ene uiterste (links) ligt de nadruk op het belang van het individu en is solidariteit met van anderen onderschikt belang. Samenwerking en afspraken ontstaan alleen als er duidelijk, onmiddellijk en wederzijds voordeel mee te behalen valt. Dit is een op transacties gebaseerde maatschappij. In het andere uiterste legt de maatschappij de nadruk op gemeenschapszin en solidariteit. Solidariteit is rekenschap geven van het algemeen maatschappelijk belang of het belang van anderen. Dit kan breder worden getrokken dan alleen solidariteit met de medemens. Het kan ook gaan om solidariteit met toekomstige generaties, dierenwelzijn en natuur. In een solidaire samenleving wegen individuen de consequenties van hun handelen mee voor de langere termijn en andere individuen.
De combinatie van deze twee assen leidt tot vier verschillende scenario’s. Welk scenario met meest kansrijk of wenselijk wordt geacht zal mede afhangen van uw persoonlijke inschatting of situatie. Het uitgangspunt in dit rapport is dat de Nederlandse samenleving en delen van de Westerse wereld zich (destijds) in het midden bevond.
