Aan het einde van het jaar maken melkveehouders de balans op; is er ruimte voor extra aanvoer van ‘andere organische meststoffen’ dan de eigen dierlijke mest? Met de wegvallende derogatie ontstaat hier en daar meer speling. Maar de toegevoegde waarde is meestal beperkt omdat de jaarlijkse organische stof afbraak op bouwland in de veehouderij doorgaans wordt gecompenseerd door de aanvoer van mest in combinatie met een geslaagd vanggewas. Op grasland is de organische stof (OS) aanvoer sowieso hoger dan de afbraak. De inzet kan wél nuttig zijn op specifieke percelen met problemen of een laag OS-gehalte.
Wat is de functie van organische meststoffen?
Voldoende organische meststoffen in de bodem is belangrijk voor de bodemstructuur, de bewerkbaarheid, het vochthoudend vermogen, bodemleven en de nutriëntenbuffering en -levering. Op bouwland/percelen in wisselbouw is dat een aandachtspunt, in tegenstelling tot blijvend grasland.
Verse OS levert vooral nutriënten. Oude OS is van invloed op de vochthuishouding, structuur en buffering van nutriënten. Vers organisch materiaal wordt door het bodemleven snel afgebroken tot stabiele, onverteerbare resten (humus) en zorgt dat nutriënten beschikbaar komen. Bij stabiele vormen als compost gaat de afbraak erg langzaam.
Bouwland in de veehouderij
Op bouwland dient de jaarlijkse afbraak aan OS minimaal te worden gecompenseerd en zo mogelijk te worden verhoogd. Het grondonderzoeksformulier of de tool OS-balans.nl geeft aan hoeveel daarvoor nodig is. Berekend wordt hoeveel effectieve OS uit gewasresten, vanggewassen en uit de organische mest komt.
Effectieve organische stof (EOS) is het deel van de OS dat een jaar na het toedienen van gewasresten, mest of compost nog over is. In veel situaties met mais volstaat 30-35 m3 runderdrijfmest per ha en een geslaagd vanggewas om meer EOS aan te voeren dan dat er wordt afgebroken. Op grasland is er altijd sprake van een positieve OS-balans.
OS verhogen via compost, dikke fractie en digestaat
Het verhogen van het OS-gehalte van bouwland kan door:
- regelmatig tijdelijk grasland op te nemen in de vruchtwisseling
- composten aan te voeren
- dikke fractie of vaste mest toe te dienen.
Met deze producten wordt niet alleen OS aangevoerd, maar ook nutriënten. Het is van belang na te gaan of dat past in de bedrijfsvoering omdat veel bedrijven een mestoverschot hebben. In Tabel 1 is een overzicht gegeven van aangevoerde hoeveelheden bij een goed strooibare hoeveelheid van 15 ton per ha. Vooral met champost wordt relatief veel werkzame N aangevoerd en weinig EOS in vergelijking tot GFT- en groencompost.
Digestaat is minder interessant vanuit oogpunt van EOS-aanvoer, in tegenstelling tot dikke fractie, omdat het OS-gehalte veel lager ligt. Indien mestscheiding op het eigen bedrijf wordt toegepast, is dit een manier om te sturen op een hogere OS-aanvoer naar bouwland.
Het OS-gehalte verhogen vergt geduld. Uit langjarig onderzoek blijkt dat bij een bouwplan met bijvoorbeeld 50 procent groencompost en 50 procent rundveedrijfmest, het OS-gehalte van de bodem binnen 10 jaar is te verhogen met 0,5 procent op zand en 0,8 procent op klei. Het is dan vooral te overwegen voor slechte plekken in een perceel, of als maatregel voor een zandkop in het perceel.
Aanvoer van vers organisch materiaal of Bokashi
Een bijzondere categorie is Bokashi. Het wordt gemaakt door maaisel en of bladafval in te kuilen in combinatie met toevoegmiddelen. Aan Bokashi worden bijzondere eigenschappen toegedicht, maar onderzoek heeft dit nog niet kunnen bevestigen. Fermentatie tot een kwalitatief hoogwaardige OS-bron vindt vaak niet plaats en na toepassing op het land breekt de organische stof alsnog zeer snel af. 70 tot 90 procent is binnen 1 jaar afgebroken, terwijl dit bij compost ongeveer 10 procent is.
Het lijkt daarmee een dure methode om organisch materiaal op te slaan/in te kuilen. Als tijdelijke opslag van organisch materiaal gewenst is, om deze op een later moment toe te passen, dan is dat ook mogelijk zonder toevoegingen.
Bron: Verantwoorde Veehouderij
