De consumentenprijsindex van zuivel is in februari en maart uitgekomen op 112 punten (2015 =100), een stijging van 1% ten opzichte van januari. Vooral diverse andere zuivelproducten dan melk, yoghurt, kaas en kwark zijn in prijs gestegen. De producentenprijzenindex van zuivel is in maart op 119 punten uitgekomen, een recordhoogte in de laatste 10 jaar. De prijsindex af boerderij is in maart uitgekomen op 105 punten, 4% lager dan eind 2019. Verwacht wordt dat de coronacrisis de prijzen onder druk zal zetten.
Consumentenprijs zuivel
De consumentenprijsindex (CPI) van zuivel is in februari en maart uitgekomen op 112 punten (2015=100). Dat is een stijging van 1% ten opzichte van januari. Er zijn onderlinge verschillen in de prijsontwikkeling van zuivelproducten. Zo zijn de prijzen van verse halfvolle en magere melk en houdbare melk sinds januari nauwelijks gestegen. De prijzen van andere zuivelproducten dan melk, yoghurt, kaas en kwark zijn met 2% gestegen. De gemiddelde consumentenprijs van zuivel is in het eerste kwartaal 2% hoger dan in dezelfde periode in 2019. Sinds maart 2019 is de consumentenprijs relatief stabiel en schommelt tussen 111 en 113 punten.
Prijzen zuivelindustrie
De producentenprijsindex voor zuivel (PPI) is in maart 2020 uitgekomen op circa 119 punten, wat 5% hoger is dan op het einde van 2019. Vanaf januari heeft de PPI een maandelijks recordhoogte bereikt. Het gemiddelde niveau van de PPI ligt in de eerste drie maanden van het jaar 3% hoger dan in dezelfde periode in het voorgaande jaar. De prijsindex af boerderij is in maart 2020 uitgekomen op 105 punten. Dat is 4% lager dan eind 2019. De prijsdalingen in het voorjaar volgen een normaal seizoenspatroon maar het gemiddelde niveau van de prijsindex af boerderij ligt in de eerste drie maanden van het jaar 4% lager dan in dezelfde periode van 2019.
Corona op de wereldzuivelmarkt
In de eerste maanden van 2020 hebben veel landen, waaronder Nederland, ingrijpende maatregelen genomen ter voorkoming van de verspreiding van het coronavirus. Deze maatregelen hebben een grote impact op de wereldzuivelmarkt. Logistiek wordt bemoeilijkt door operationele en verkeersbeperkingen in de hele keten. De importerende landen als China zijn sinds de uitbraak van het coronavirus minder zuivel aan gaan kopen. De exporterende landen als Nederland krijgen hierdoor te maken met overschotten van zuivelgrondstoffen, waardoor melkprijzen naar verwachting verder gaan dalen. In Nederland is eind maart de afzet van zuivel richting de foodservicesector bijna stilgevallen. Tegelijkertijd is er een hogere afzet via de retail. Hoewel sommige landen een aantal beperkende maatregelen terug aan het draaien zijn, is het onzeker hoe de situatie zich ontwikkelt in de rest van 2020.
Toenemende zuivelvraag
De coronacrisis is in de periode gekomen dat de wereldzuivelmarkt relatief gunstig leek te zijn voor de zuivelproducerende landen. Na de lage prijzen door de structurele zuiveloverschotten wereldwijd in 2015-2016 is de marktsituatie in de tweede helft van 2016 gekanteld. De snel aantrekkende vraag naar zuivel op de Aziatische markten heeft de prijzen snel omhooggedreven. Vanaf 2017 was de stijging van de mondiale vraag groter dan het aanbod. De langetermijnverwachting in de Europese Unie is, aansluitend op de OECD en FAO (Agriculture Outlook), dat de zuivelmarkt in de komende jaren zal groeien. De EU zou bijna 30% van de toenemende wereldvraag voor haar rekening nemen.
Supermarkt
Het merendeel van de zuivelproducten wordt door consumenten in het supermarktkanaal gekocht. Supermarkten kopen melk en zuivelproducten van de zuivelindustrie, die daarnaast ook een aanzienlijk deel exporteert. De industrie wordt volledig beleverd door de Nederlandse melkveehouders. Er vindt nauwelijks import van rauwe melk plaats.
Totale bestedingen aan zuivel
Driekwart van de zuivelproducten wordt via de retail verkocht en een kwart via de horeca en andere kanalen. Het totaal aan bestedingen aan zuivel in alle verkoopkanalen voor voedsel in Nederland wordt geraamd op bijna 5,8 miljard euro in 2018.
In 2018 telde de Nederlandse zuivelindustrie 25 ondernemingen die in totaal 53 productielocaties hebben met een capaciteit groter dan 10 miljoen kg. Ongeveer 90% van de gecollecteerde melk wordt verwerkt door vijf coöperaties. Het overgrote deel van de rauwe melk wordt verwerkt in kaas (55%) en melkpoeder (14%). Circa 6% rauwe melk gaat naar consumptiemelk(producten). De sector is internationaal georiënteerd: het saldo van de handelsbalans bedraagt 3,9 miljard euro, ofwel circa de helft van de productiewaarde van de Nederlandse zuivelsector. Bijna driekwart van de export is bestemd voor markten in de EU.
Op de Nederlandse retailmarkt zijn de inkooporganisaties van supermarkten Ahold Delhaize (35% marktaandeel), Jumbo (19% marktaandeel) en Superunie (28% gezamenlijk marktaandeel van aangesloten winkelformules) de belangrijkste afzetpartijen voor de zuivelindustrie.
Nederlandse zuivelindustrie
In 2018 waren er in Nederland ongeveer 17 duizend bedrijven met melk- en kalfkoeien, die gezamenlijk bijna 14 miljard kg melk afleveren aan de zuivelindustrie; een relatief klein deel wordt achtergehouden op boerderijen en daar verwerkt. De omvang van de productie is tot april 2015 beperkt geweest door de quotering in het kader van het EU-zuivelbeleid. Per 1 april 2015 zijn de quota komen te vervallen. De prijsondersteuning vanuit het Europees landbouwbeleid is al eerder grotendeels vervangen door directe betalingen.
Prijsvorming
In de zomermaanden is er een groter aanbod van melk dan in de wintermaanden. Met toeslagen en heffingen worden boeren aangemoedigd om meer in de winter te leveren. De prijs die de melkveehouder ontvangt, bestaat uit een aantal componenten. In het geval van FrieslandCampina is het een garantieprijs, de jaarlijkse prestatietoeslag en de uitgifte van ledenobligaties-vast. Melkveehouders die niet aangesloten zijn bij een coöperatie, leveren melk op basis van contracten met de particuliere zuivelindustrie. Zuivelondernemingen en supermarkten spreken in bilaterale contractonderhandelingen de voorwaarden en de prijs van leveringen af, onder eigen merk of het huismerk.
