Koeien voeren is de pens voeren, en dat is niet altijd even eenvoudig. Een gezonde pens is prioriteit nummer 1 bij het maken van een rantsoen. Zeker met de graskuilen van 2021 vormt het een extra uitdaging om de pens goed te houden. De rantsoenen die voortkomen uit deze graskuilen, leiden in de praktijk namelijk tot een vergroot risico op pensverzuring. Met behulp van een goede voeranalyse en een slimme inzet van additieven, houd je de pH van de pens stabiel en haal je het maximale uit je ruwvoer.
Pensverzuring als oorzaak gedwongen afvoer
Pensverzuring heeft nadelige gevolgen voor de vertering en prestaties van je koe. Door pensverzuring zijn koeien bovendien gevoeliger voor ontstekingsreacties op andere plekken in het lichaam, bijvoorbeeld rond de klauwen of het uier. Klauw- en uiergezondheidsproblemen vormen samen ongeveer de helft van de redenen van gedwongen afvoer. Pensverzuring voorkomen zou dus de gedwongen afvoer kunnen verlagen en de levensdagproductie vergroten, al is dit (nog) niet wetenschappelijk onderbouwd.
Bepaal de kwaliteit van je ruwvoer
Het is dus zaak dat je voorafgaand aan het voeren eerst de kwaliteit van je ruwvoer bepaalt! Bij een goede pensgezondheid kan je ervan uitgaan dat 60-70% van de totale darmverteerbare eiwitten (DVE) in de pens wordt geproduceerd, naast 70-80% van de energie (VEM). Let wel: deze percentages blijven een inschatting. Wanneer een goede balans in de pens ontbreekt, wordt de berekende energiewaarde niet behaald.
Oorzaken verkeerde pensbalans
Een verkeerde pensbalans kan verschillende oorzaken hebben, bijvoorbeeld
- Mogelijkheid tot selectie aan het voerhek
- Overbezetting in de stal
- Doseerfouten (denk ook aan kalibratie krachtvoerbox of voerrobot)
- Slecht gemengd rantsoen
- Fout in rantsoenberekening (denk aan te hoog aandeel snel fermenteerbare koolhydraten)
- Verkeerde of verouderde voederwaardeanalyse (ruw)voer
- Verminderde eetlust door ziekte of stress, waardoor de verhouding ruwvoer/krachtvoer verandert
Kuilanalyse kan enorm variëren
Van de genoemde punten zijn de eerste 5 vrij gemakkelijk na te gaan. Het kan echter langer duren voordat je erachter komt dat de analyse van je ruwvoer niet klopt. De gemiddelde kuilanalyse kan erg verschillen van wat je momenteel voert. Dat de samenstelling van je graskuil en maiskuil in de praktijk nogal kunnen variëren, blijkt uit onderzoek van Trouw Nutrition. Een sprekend voorbeeld van een verandering (per week) in graskuilsamenstelling is te zien in figuur 1, waarbij naast de droge stof ook het eiwitgehalte significant verandert.
Figuur 1: Verloop van droge stof en ruw eiwit, gemeten in een graskuil over een periode van 7 weken
NutriOpt On-site Adviser: snelle analyse op boerenerf
Aan de koeien was ook duidelijk te merken dat de waardes verschilden, omdat het ureumgehalte hoger was dan berekend. Op basis van de uitgevoerde analyses is toen besloten het rantsoen met betrouwbare cijfers opnieuw door te rekenen. Het is dus relevant om je kuil op meerder momenten te analyseren. Dat kan eenvoudig met de NutriOpt On-site Adviser (NOA), waarbij je met behulp van NIRS-technologie1 binnen 10 minuten op je eigen boerenerf een uitslag hebt.
Corrigeren met krachtvoer
Vanwege het natte voorjaar zijn er twee maaipieken geweest: vroeg en laat. Hierdoor valt de gemiddelde kuilkwaliteit erg tegen dit jaar (tabel 1). Een deel van de eerste snedes is in mei gemaaid, wat vanwege regenval resulteerde in kuilen van 20-25% droge stof en vanzelfsprekend veel zuren. In de praktijk blijkt het lastig veel kilogrammen van deze kuilen te voeren vanwege pensverzuring. Veel melkveehouders die pas in juni de eerste snede hebben gemaaid, kampen met slechter verteerbare kuilen met een behoorlijk laag eiwitgehalte van zo’n 11% tot 12%. Kortom, daardoor heb je nog meer duur eiwit en energie uit krachtvoer nodig om je rantsoen recht te rekenen. Daarnaast zal door de nieuwe oogst snijmais, die een stuk bestendiger is, ook een grotere aanvulling aan pensenergie nodig zijn om een goede balans in de pens en melkproductie te behouden. Dit kan bijvoorbeeld via gemalen tarwe of gerst.
Optimale benutting ruwvoer met Levucell SC
Voor zowel de natte als de droge graskuilen van 2021 biedt de levende gist Levucell SC uitkomst. De hoge grondstofprijzen maken het aantrekkelijker om gericht additieven in te zetten, zodat je je ruwvoer beter kunt benutten. Levucell SC (kosten 8ct/koe dag) is geselecteerd op zijn specifieke effect in de pens, waardoor vezelafbrekende bacteriën meer energie (VEM) en eiwit (DVE) vrij kunnen maken doordat:
- Een zuurstofarme omgeving wordt gecreëerd waarbij vezelafbrekende bacterïen beter werken.
- Een stabielere, hogere pens-pH wordt bereikt. Deze pH wordt behouden vanwege het stimuleren van melkzuurverbruikende bacteriën (Megasphaera en Selenomonas) en vanwege directe concurrentie van gisten op de melkzuurproducerende bacteriën. Deze buffering is van belang voor de zuurrijke eerste snedes ter voorkoming van pensverzuring.
Stabielere pens-pH en aantoonbare productiestijging
De werking van Levucell SC resulteert dus in een stabielere pens-pH en een hogere activiteit van vezelafbrekende bacteriën. Die bufferende werking zorgt voor minder verzuring en een hogere VEM- en DVE-benutting. Gemiddeld wordt een productiestijging van 1,1 kg behaald met Levucell SC zonder stijging van voeropname (De Ondarza et al, 2010). Dit betekent ca. 50 g meer melk per kg droge stof. Voor de vezelrijke eerste snedes van 2021 kan je rekenen op 40VEM en 6g DVE extra per kg droge stof door Levucell SC (tabel 2).
Om de levensdagproductie op je bedrijf te verhogen is het behouden van een goede pensgezondheid van groot belang. De kuilen van 2021 geven daarvoor genoeg uitdaging bij het samenstellen van het gewenste rantsoen. Werken met de juiste ruwvoeranalyse en het management op je bedrijf hebben een grote impact op het voorkomen van pensverzuring. Ook biedt het gericht inzetten van additieven meer zekerheid op pensgezondheid én een plus op de melkproductie. Meer weten? Kijk op www.healthylife.nl.
