Melkveehouders kunnen maatregelen toepassen die kunnen bijdragen aan het verbeteren van de waterkwaliteit van het oppervlaktewater en het grondwater. Deze maatregelen vragen vaak om een investering of leiden tot extra kosten. Maar in bepaalde gevallen kunnen ze zelfs geld opleveren. Een globaal overzicht welke economische gevolgen deze maatregelen hebben op een gemiddeld melkveebedrijf.
Waterkwaliteit
De waterkwaliteit van grond- en oppervlaktewater kan door melkveebedrijven negatief beïnvloed worden wanneer bijvoorbeeld meststoffen niet goed worden benut of wanneer vervuild oppervlaktewater afspoelt naar de sloot of uitspoelt naar de bodem. De overheid probeert door het instellen van gebruiksnormen van mest, het beperken van de periodes van uitrijden en regelgeving rondom de manier van mestuitrijden te veel en verkeerd bemesten te voorkomen. Behalve het beperken van het gebruik van mest zijn er meer maatregelen mogelijk die de waterkwaliteit verbeteren. In dit artikel kijken we naar een paar van deze maatregelen en schatten hiervan de economische gevolgen van in.
Maatregelen waterhuishouding
Afhankelijk van de grondsoort, de waterhuishouding, het bouwplan en het rantsoen kunnen melkveehouders diverse maatregelen nemen om de waterkwaliteit te verbeteren. In Figuur 1 zijn een aantal maatregelen weergegeven met de bijbehorende effecten op jaarkosten per ha. Een negatief getal wil zeggen dat de maatregel geen geld kost, maar juist geld oplevert.
Het toepassen van onderwaterdrainage op veengrond kan, na aftrek van de investeringskosten, leiden tot ruim € 50 per hectare lagere kosten, met name minder voergebonden kosten. Dit is mogelijk wanneer de koeien door toepassen van onderwaterdrainage langer kunnen weiden omdat het land minder snel drassig wordt of na neerslagpieken sneller weer begaanbaar wordt. Ook treedt erin zomerse perioden door infiltratie minder droogteschade op. Door toepassen van onderwaterdrainage worden de meststoffen beter benut en zal er minder stikstof en fosfaat uit- en afspoelen. Het effect van onderwaterdrains is afhankelijk van de drooglegging; diepere slootpeilen vergroten vooral het drainerende effect terwijl hoge slootpeilen vooral de infiltratie bevorderen.
Het baggeren van sloten als water maatregel leidt tot betere doorstroming van de sloten en voorkomt zo wateroverlast. Dit baggeren kan ook tot een kostenvoordeel van ongeveer € 5 per hectare leiden. Wanneer dit baggeren in een droge periode gebeurt en tegelijk met de bagger ruim 20 mm water op het land wordt gespoten, leidt dit tot een verhoging van de gewasopbrengst. Bij baggeren wordt een deel van de meststoffen die in de sloot zijn gekomen, alsnog benut.
Bedrijven met maisland
Bedrijven met maïsland kunnen wateroverlast en afspoeling van nutriënten voorkomen door het land te egaliseren en drainage aan te leggen. Hierdoor wordt plasvorming en wateroverlast voorkomen en worden meststoffen beter benut. Op percelen met wateroverlast en plasvorming is 10% hogere maïsopbrengst ingeschat zodat, na aftrek van de jaarkosten voor egalisatie en drainage aanleggen, een kostenbesparing van ongeveer € 30 per hectare bedrijfsoppervlakte mogelijk is bij 20% maïs in het bouwplan.
Een vanggewas na of onder mais verlaagt de uitspoeling van stikstof naar het grondwater. Het toepassen van een vanggewas na maïs leidt per saldo wel tot een kostenstijging van bijna € 10 per hectare bedrijfsoppervlak bij 20% maïs in het bouwplan. Een betere benutting van de meststoffen door deze in het najaar met gras op te vangen, leidt wel tot een hogere opbrengst en/of minder kosten voor bemesting, maar deze voordelen wegen net niet op tegen de hoger ingeschatte loonwerkkosten en het extra zaaizaad.
Overige maatregelen
Voor bedrijven die natte bijproducten voeren, kan het toepassen van een opvangput voor perssap de afspoeling van mineralen voorkomen. Deze maatregel kost ongeveer € 5 per hectare bedrijfsoppervlak vanwege hogere jaarkosten voor bouwwerken en wat meer loonwerkkosten voor mestuitrijden. Het eventuele voordeel van deze maatregel, mogelijk hogere gewasopbrengst door toegediende mineralen uit perssap, is lastig in te schatten, maar waarschijnlijk zeer beperkt.
Voorkomen van afspoeling van mineralen vanaf het erf kan ook door regelmatig het erf goed mechanisch te vegen. Wanneer dit 1 keer per twee weken gebeurt, kost dit voor een bedrijf met 50 hectare bijna € 30 per hectare bedrijfsoppervlak. De helft van deze kosten zijn kosten voor extra arbeid, de ander helft voor kosten rente, afschrijving, onderhoud en brandstof van de veegmachine. Eventuele economische voordelen zijn lastig in te schatten, maar naast voorkomen van afspoeling ziet het erf er met deze maatregel altijd wel netjes uit.
Beter water, niet altijd hogere kosten
Dit artikel laat zien dat maatregelen op een melkveebedrijf die de waterkwaliteit verbeteren niet per definitie geld hoeven te kosten. Vooral maatregelen die gericht zijn op beter waterbeheer in het land kunnen geld opleveren, omdat naast minder uitspoeling of afspoeling ook de gewasopbrengst positief kan worden beïnvloed.
Bron: Koeien & Kansen
